تفاوت وام بانکی و کارت اعتباری + آینده این خدمات در ایران
مقدمه
چند سالی است که کارتها و سرویسهای اعتباری وارد بازار مالی ایران شدهاند. اما هنوز خیلی از مردم تفاوت این خدمات را با وام بانکی نمیدانند و گاهی این دو را با هم اشتباه میگیرند. در نگاه اول ممکن است فکر کنید هر دو راهی برای تأمین پول هستند، اما واقعیت این است که تفاوتهای اساسی بین وام بانکی و کارت اعتباری وجود دارد. در این مقاله به زبان ساده این تفاوتها را توضیح میدهیم، مدل کاری شرکتهای اعتباری را بررسی میکنیم، نگاهی به تجربه کشورهای پیشرفته میاندازیم و آینده این خدمات را در ایران پیشبینی میکنیم.
تفاوت اصلی کارت اعتباری و وام بانکی
وام بانکی چیست؟
وام بانکی مبلغی است که بانک پس از ارزیابی شرایط و دریافت امتیاز اعتباری شما، به صورت نقدی پرداخت میکند. این مبلغ معمولاً محدودیت خاصی برای مصرف ندارد و شما میتوانید آن را برای خرید کالا، سرمایهگذاری، سفر یا هر هزینه دیگری استفاده کنید.
کارت اعتباری چیست؟
کارت اعتباری در ایران کمی متفاوت از مدل جهانی عمل میکند. در این مدل، یک شرکت اعتباری به شما سقف اعتبار مشخصی میدهد، اما این مبلغ فقط در فروشگاهها و مراکز خدماتی قابل استفاده است که با آن شرکت قرارداد دارند. یعنی برخلاف وام بانکی، آزادی کامل در خرج کردن این پول ندارید.
چرا اسمش «اعتبار» است، نه «وام»؟
دلیل اصلی این نامگذاری به محدودیتهای استفاده برمیگردد. وام بانکی یک مبلغ نقدی است که آزادانه خرج میکنید، ولی اعتبار فقط در چارچوب قراردادهای شرکت قابل استفاده است. علاوه بر این، مدل کسبوکار شرکتهای اعتباری با بانکها فرق دارد. بانکها از محل سود وام و بازپرداخت اقساط درآمد دارند، اما شرکتهای اعتباری از کارمزد تراکنشها و همکاری با فروشگاهها کسب درآمد میکنند.
کارت اعتباری یا کارت نقدی؟
- کارت اعتباری: برای خریدهای بزرگ یا مواقع اضطراری مناسب است، حتی وقتی موجودی حساب شما کافی نیست.
- کارت نقدی: فقط به اندازه موجودی حساب میتوانید خرج کنید، بنابراین خطر بدهی وجود ندارد و کنترل مالی بیشتری دارید.
شرکتهای اعتباری در ایران چگونه کار میکنند؟
مدل اصلی فعالیت آنها اغلب BNPL (Buy Now, Pay Later) یا «الان بخر، بعداً پرداخت کن» است.
فرآیند کار معمولاً اینگونه است:
- شرکت اعتباری با فروشگاهها و اصناف مختلف قرارداد همکاری میبندد.
- مشتریانی که عضو آن شرکت هستند، از فروشگاههای طرف قرارداد خرید میکنند.
- شرکت مبلغ خرید را به فروشگاه پرداخت میکند و مشتری بعداً به صورت قسطی یا در تاریخ مشخص مبلغ را به شرکت بازمیگرداند.
- در این بین شرکت اعتباری از فروشگاه کارمزد میگیرد.
چه کسانی از این مدل سود میبرند؟
اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود:
- فروشگاه مشتری بیشتری جذب میکند.
- شرکت اعتباری کارمزد میگیرد و گردش مالی بالاتری پیدا میکند.
- مشتری میتواند بدون فشار مالی خرید کند و بعداً مبلغ را بپردازد.
اما اگر شرکت نتواند مشتری کافی برای فروشگاه بفرستد، این همکاری برای هیچکدام سودمند نخواهد بود.
روشهای جذب مشتری توسط شرکتهای اعتباری
استفاده از برند قوی
مثال: اسنپ با افزودن سرویس اعتباری به اپلیکیشن خود، بدون هزینه تبلیغات اضافی، کاربران وفادارش را به سمت این خدمت کشاند. سابقه و اعتماد مردم به برند اسنپ باعث شد فروشگاهها هم تمایل بیشتری به همکاری پیدا کنند.
همکاری با سازمانها و ارگانها
مثال: رزپرداخت ابتدا فعالیت خود را در یزد آغاز کرد و با عقد قرارداد با ارگانهای دولتی و خصوصی مثل سایپا و ایرانخودرو توانست بازار خود را گسترش دهد. این شرکت هرچند برند ملی شناختهشدهای مثل اسنپ نبود، اما با این روش توانست جایگاه محکمی به دست آورد.
امنیت؛ مهمترین عامل در انتخاب کارت اعتباری
شرکتهای اعتباری برای ارائه خدمات نیاز به دسترسی به حسابهای بانکی و اطلاعات شخصی مشتریان دارند. بنابراین امنیت اطلاعات و سابقه فعالیت شرکت از اهمیت بالایی برخوردار است. هنگام انتخاب کارت اعتباری، حتماً به سابقه امنیتی و اعتبار شرکت ارائهدهنده توجه کنید.
تجربه کشورهای پیشرفته در استفاده از کارت اعتباری
- آمریکا: کارت اعتباری بخش جداییناپذیر زندگی مالی مردم است. از خرید قهوه تا خرید لوازم الکترونیکی گرانقیمت، همه چیز با کارت اعتباری انجام میشود. مردم اغلب چند کارت دارند و با پرداخت بهموقع بدهی از بهره جلوگیری میکنند.
- انگلستان: کارتها مزایای متنوعی مثل بیمه سفر رایگان، کشبک (بازگشت بخشی از پول خرید) و امتیازات قابل تبدیل به بلیط هواپیما ارائه میدهند.
- کانادا: حتی قبوض آب و برق را میتوان با کارت اعتباری پرداخت کرد و بانکها برای جذب مشتری جوایز نقدی یا امتیاز سفر میدهند.
- استرالیا: سیستم امتیازدهی گستردهای دارد که به مشتریان فعال تخفیفهای ویژه و جوایز مختلف ارائه میکند.
آینده کارت اعتباری در ایران
مزایا
- افزایش قدرت خرید مردم
- مدیریت بهتر جریان نقدی
- ایجاد سابقه اعتباری برای دریافت وامهای بزرگتر در آینده
- بهرهمندی از تخفیفها و مزایای بانکی
چالشها
- نیاز به فرهنگسازی در زمینه بازپرداخت بدهی
- ایجاد سیستم دقیق و عادلانه برای اعتبارسنجی
- جلوگیری از بدهیهای سنگین برای مشتریان کمتجربه
با توجه به رشد سریع فینتکها و تغییر سبک زندگی، انتظار میرود کارت اعتباری در ایران نیز مانند کشورهای پیشرفته به ابزاری روزمره و ضروری برای خرید و مدیریت مالی تبدیل شود.